Antalya Ticaret Borsası (ATB) ve Antalya Tarım Konseyi (ATAK) Başkanı Ali Çandır, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan Mart ayı Tarımsal Girdi Fiyatları Endeksini (Tarım-GFE) değerlendirdi. Tarım-GFE’nin aylık yüzde 1.41 olarak ilan edildiğini belirten Çandır, “Bu rakam, 2022 yılı Mart ayı enflasyonu hariç tutulursa 8 yıllık ortalamaya uygun olarak ilan edilmiştir. Geçmiş Mart ayları ortalamasının yüzde 1’in altında olduğu hatırlanırsa hala alınması gereken ciddi bir mesafe bulunmaktadır” dedi.
Tarım-GFE’nin Mart ayında yıllık yüzde 49.70 olduğunu belirten Çandır, ilan edilen artışın son 8 yılın en yüksek ikinci rakamı olduğunu kaydetti. Çandır, “Geçtiğimiz yıl Mart ayındaki yüzde 105.70’lik rekor enflasyondan ciddi olarak düşük olmasına karşılık 8 yıllık ortalama olan yüzde 13 düzeyinden hala 3 kattan fazla yüksektir. İlan edilen rakamlar, Mart ayları itibariyle nispi yüksek bir dönem içerisinde olduğumuzu göstermektedir. Özellikle yıllık düzeyde geçmişe göre hala rekor düzeylerde bulunmaktayız” değerlendirmesinde bulundu.
YILLIKTA EN YÜKSEK ARTIŞ TOHUMDA
TÜİK tarafından açıklanan Mart ayı Tarım-GFE’nin alt kalemlerine bakıldığında, tarımda kullanılan mal ve hizmetlerin fiyatlarında aylıkta yüzde 1.03 ve yıllıkta yüzde 45.97’lik artış olduğunu kaydeden Ali Çandır, tohumda yüzde 2.85, enerjide yüzde -0.74, gübrede yüzde -2.12, ilaçta yüzde 2.09, veteriner hizmetlerinde yüzde 1.86, yemde yüzde 2.18 ve diğer kalemlerde ise yüzde 0.78’lik aylık değişimler olduğunu bildirdi. Çandır, Mart ayındaki yıllık değişimlere bakıldığında tohumda yüzde 78.15, enerjide yüzde 11.58, gübrede yüzde 20.40, ilaçta yüzde 35.44, veteriner hizmetlerinde yüzde 38.60, yemde yüzde 55.14 ve diğer kalemlerde ise yüzde 104.11’lik artış ilan edildiğini kaydetti. Çandır, tarımsal yatırıma katkı sağlayan mal ve hizmetlerin fiyatlarında aylık yüzde 4.04 ve yıllık yüzde 93.27’lik artış ilan edildiğini belirtti.
GÜBRE VE ENERJİDE DÜŞÜŞ
Mart ayında enerji ve gübre kalemlerinde Tarım-GFE’deki düşüşe dikkat çeken Başkan Ali Çandır, “Yıllık yüzde 11.58’lik artış ile enerji kalemi hem aylıkta hem de yıllıkta ciddi düşüş göstermiştir. Mesela geçen yıl enerji kalemindeki yıllık artış yüzde 175’ten yüksek iken 2023 Mart’ında yıllık yüzde 90’dan fazla hız kesmiş demektir. Benzer bir hız kesme de gübrede ilan edilmiştir. Geçen yıl Mart ayında gübredeki yıllık fiyat artışı yüzde 228’den fazla iken bu yıl Mart ayında artış hızı yüzde 20.4 olarak ilan edilmiştir” değerlendirmesinde bulundu.
MAKAS ÜRETİCİ LEHİNE DÖNDÜ
TÜİK tarafından, Mart ayı tarımsal üretici fiyat endeksi Tarım-ÜFE’nin aylık yüzde 1.79, yıllık yüzde 106.77 ilan edildiğini kaydeden Başkan Çandır, “Tarımsal faaliyetlerde bulunanlar açısından son bir yıllık eğilim sürekli sektörün aleyhine seyrederken Nisan, Mayıs ve Temmuz aylarında üretici lehine bir durum yaşanmıştı. 2023 yılı Ocak ve Mart aylarında da makas, yine üretici lehine dönmüştür. Önümüzdeki aylarda bu eğilimin devam etmesi, üretici kesim için birikmiş zararları kapatmak açısından olumlu beklentidir” dedi.
Yurtiçi ve yurtdışı üretici enflasyonlarının tarım sektörünü dolaylı olarak etkilediğini kaydeden Çandır, Mart ayında açıklanan aylık yüzde 1.65 ve yıllık yüzde 40.35 düzeyindeki yurtdışı üretici enflasyonu (YD-ÜFE) ile aylık yüzde 0.44 ve yıllık yüzde 62.45 düzeyindeki yurtiçi üretici enflasyonunun (Yİ-ÜFE), genel olarak sektörün geçmişten gelen maliyet yükünü gelecekte de taşımaya devam edeceğini gösterdiğini söyledi.
Yİ-ÜFE içindeki gıda imalatının aylık yüzde 4.64 ve yıllık 88.38 düzeyinde artış gösterdiğine dikkat çeken Çandır, “Gıda imalatı enflasyonu, aylıkta ve yıllıkta Tarım-GFE’den yüksek iken Tarım-ÜFE’den ise aylıkta yüksek, yıllıkta düşük seyretmiştir. Bu enflasyonlar, gıda imalatı maliyetleri açısından yükseltici etki yapmaya devam etmiştir” dedi.
ÜRETİCİ MALİYET ARTIŞININ YÜZDE 70’İNİ TÜKETİCİYE YANSITTI
Mart ayında üretici kesimdeki bu enflasyonlara karşılık tüketici enflasyonu TÜFE’nin aylık yüzde 2.29 ve yıllık yüzde 50.51 ilan edildiğini anımsatan Başkan Ali Çandır, “Tüketici taraftaki gıda enflasyonu aylık yüzde 3.84, yıllık yüzde 67.89 oldu. İşlenmemiş gıda enflasyonu Mart’ta aylık yüzde 5.72 ve yıllık yüzde 65.94 ilan edildi. Yaş meyve sebze enflasyonu ise aylık yüzde -2.69, yıllık 35.72 ilan edildi. Tüketici taraftaki bu rakamlar, üreticilerin maruz kaldığı maliyet artışlarını, yaklaşık yüzde 70 düzeyinde tüketiciye yansıtabildiğini göstermektedir” değerlendirmesinde bulundu. -ATB.BSN.
